SKDM Nedir ve Nasıl Çalışır?

Sınırda Karbon Uygulaması- SKDM, AB içinde sera gazı emisyonlarını azaltmayı ve Avrupa Birliğinin uzun süredir mücadele ettiği karbon kaçağını engellemeyi amaçlayan bir ticari mekanizmadır. Bu mekanizma, 2005 yılından beri uygulanan Avrupa içi emisyon ticaret sistemi (ETS) ile benzer bir karbon fiyatlandırması sistemi oluşturmayı hedefler. SKDM, mevcut ETS sistemine AB içinde üretilen ürünlerin yanı sıra ithal edilen ürünlerin emisyonlarını da içerecek şekilde yenilikler getirecek şekilde tasarlanmıştır. Bu tasarım sonucunda, yıllardır emisyon üst sınırı sorunu ile üretimde karbon kaçağına maruz kalan birlik, emisyon üst sınırı uygulama modelinin benzerini, birliğe ihracat yapmak isteyen üreticilere de uygulamış olacaktır. Bu uygulama ilk etapta sadece öncelikli sektörleri kapsayacaktır.

SKDM Nedir sorusunun cevabı özetle, birlik tarafından belirlenen emisyon üst sınırını geçen ürünler için, emisyon vergisi altında üreticilere yaptırım uygulamaktır.  Emisyon üst sınırın altında kalan ürünler için birlik dışındaki ihracatçılar herhangi bir yaptırım ile karşı karşıya kalmayacaktır. 

SKDM Hangi Sektörleri Kapsamaktadır?

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ilk olarak öncelik sektörler olarak belirlenen “Demir-Çelik, Alüminyum, Çimento, Gübre, Elektrik ve Hidrojen” sektörlerini kapsamaktadır. İlerleyen günlerde belirlenen sektörlerin genişlemesi ve yeni sektörlerin mekanizma kapsamına alınması beklenmektedir. Demir-Çelik, Alüminyum, Çimento, Gübre, Elektrik ve Hidrojen sektörlerinin öncelikli sektör olarak belirlenmesinin sebebi emisyon yoğunluğunun en yüksek sektörler olmasıdır. Ülkemizde 2016 yılından bugüne belirtilen sektörlerin sera gazı emisyonları Çevre Şehircilik ve İklim Bakanlığı mevzuatları gereğince izlenip, ölçülüp, doğrulanmaktadır. Adı geçen sektörler ülkemizin emisyonlarının yaklaşık %50 sine sebep olduğu tahmin edilmektedir.

SKDM Sertifikası Nedir?

SKDM Sertifikası, 1 Ton Emisyon için ödenecek Karbon Vergisi anlamına gelmektedir. SKDM sertifikalarının alım satım işlemleri Avrupa Birliği yetkili otoriteleri tarafından koordine edilecektir. SKDM sertifikası fiyatları bir önceki hafta Emisyon Ticaret Sisteminde karbon fiyatlarının 7 günlük ortalaması alınarak belirlenecektir. SKDM, 2026 yılında tam olarak uygulamaya geçtiğinde, AB ithalatçıları, SKDM dâhilindeki ithal malları için SKDM sertifikası satın alacaktır. Sertifika fiyatları AB ETS sistemindeki fiyatları yansıtacak şekilde hesaplanacaktır. AB ithalatçıları bir yıl önce ithal ettikleri mal miktarını ve toplam gömülü emisyon miktarlarını her yıl 31 Mayıs tarihinde beyan edecek ve bu miktarlara tekabül eden SKDM sertifikalarını teslim edeceklerdir.

İthalatçılar, üçüncü ülke üreticilerinden alınan doğrulanmış bilgilere dayanarak, ithal edilen ürünlerin üretimi esnasında hâlihazırda bir karbon fiyatı ödendiğini ispat etmeleri durumunda bu bedeli nihai ödemelerinden düşürebileceklerdir.

SKDM Uygulama Takvimi

Geçiş Dönemi (Ekim 2023-Aralık 2025)

SKDM uygulamasının devreye alınmasında geçiş dönemi tanımlanmıştır.  Geçiş dönemi 1 Ekim 2023 tarihinde başlayarak 31 Aralık 2025 tarihinde sona ermektedir. AB ithalatçıları herhangi bir mali yükümlülük altına girmeyecek, SKDM mekanizmasına tabi ithal ürünlerde gömülü emisyonları raporlayacaktır. Emisyonların raporlanmasına ilişkin kurallar ve gereklilikler uygulama tasarrufları aracılığıyla AB Komisyonu tarafından detaylandırılacaktır. Geçiş döneminin amaçlarından biri gömülü dolaylı emisyonların hesaplanmasına ilişkin metodolojinin daha ayrıntılı olarak belirlenmesi amacıyla veri toplamaktır.

Geçiş döneminde sonraki kesin dönem için SKDM uygulamasının geliştirilmesi amacıyla, sunulan SKDM raporları Avrupa Komisyonu tarafından alınıp inceledikten sonra yetkili idarelerle bir iletişim süreci gerçekleşecektir. Avrupa Komisyonu gümrük yetkilileriyle veri alışverişi yaparak, SKDM uygulanmasının izlemesi, uygunluk doğrulaması ve SKDM’nın etkinliğinin değerlendirmesini sağlayacaktır. Geçiş döneminde Üye Devlet Yetkili İdareleri SKDM raporları hakkında doğrulamalar yaparak beyan sahiplerine geri bildirimde bulunacaktır.

Gözden Geçirme ve Kapsam Genişletme (2025)

Avrupa Komisyonu rapor edilen bilgileri kullanarak SKDM’nın genel analizi ve gözden geçirilmesini gerçekleştirecektir. SKDM’nın uygulanması ve etkilerinin değerlendirildiği sonuçlar, geçiş döneminin bitiminden önce Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi’ne sunulacaktır. Uluslararası müzakerelerdeki gelişmeler ve metodoloji belirlenerek, kapsamın diğer ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi olasılığı incelenecektir.

2025 yılından itibaren yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi olma yetkisini Üye Devlet Yetkili İdareleri vereceklerdir. Geçiş sonrası aşamaya hazırlanmak için 1 Ocak 2025’ten itibaren yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi olmak üzere başvurular başlayacaktır. Yetkilendirilmiş SKDM beyan sahiplerinin SKDM sertifikalarına ilişkin verileri içeren standartlaştırılmış bir elektronik veri tabanı biçiminde, SKDM kaydı oluşturulacaktır. Komisyon, SKDM Kayıt Sistemi’ndeki bilgiler gümrük idareleri ve yetkili idarelerin kullanımına otomatik ve gerçek zamanlı olarak sunulacaktır. SKDM kaydının ayrı bir bölümünde kayıtlı üçüncü ülkelerdeki operatörler ve tesisler hakkındaki bilgiler bulunacağı bildirilmiştir.

Ana Uygulama Dönemi (2026-2034)

Ana Uygulama Dönemi 1 Ocak 2026’dan başlayarak Aralık 2034’e kadar sürecektir. Her yılın 31 Mayıs tarihine kadar bir önceki takvim yılına ilişkin emisyonları içeren SKDM beyanı sunulacaktır. Beyan edilen gömülü emisyonlar, bir akreditasyon kurumu tarafından akredite edilmiş bir kişi tarafından doğrulanmalıdır. 1 Ocak 2026’dan itibaren yalnızca yetkilendirilmiş SKDM beyan sahipleri SKDM ürünlerini Avrupa Birliği’ne ithal edebilecektir. Yetkilendirilmiş SKDM beyan sahipleri, doğrulanan gömülü emisyonlara karşılık gelen SKDM sertifikalarını satın alacaklardır. Her üç aylık dönemin sonunda SKDM Kayıt Sistemi hesabındaki SKDM sertifikalarının sayısının, ürünlerden kaynaklanan gömülü emisyonların en az %80’ine karşılık gelmesi gerekmektedir. SKDM Kayıt Sistemi’nde beyan sahibinin hesabında kalan fazla SKDM sertifikalar, her yılın 30 Haziranı’na kadar talep edilmesi şartıyla, üçte biri sayısında sınırlı olmak üzere Avrupa Birliği Üye Devleti tarafından aynı fiyata geri satın alınabilecektir. Her yılın 1 Temmuz’unda, bir önceki takvim yılından önceki yıl içinde satın alınan ve beyan sahibinin hesabında kalan tüm SKDM sertifikaları iptal edilecektir.

Geçiş Döneminde Raporlama Yükümlülükleri

Geçiş döneminde raporlar 3 aylık süreler içerisinde ithal edilen ürünlerin gömülü emisyonlarını beyan edecek şekilde sunulacaktır. Geçiş döneminde ilk rapor 2023 yılının son 3 ayında ithal edilen ürünleri yansıtacak şekilde en geç 31 Ocak 2024’te yüklenmesi gerekirken, son raporun 2025 yılının son çeyreğinde ithal edilen malları kapsayacak şekilde 31 Ocak 2026’da teslim edilmesi gerekmektedir. Geçiş döneminde sunulacak raporlarda gömülü emisyon verilerinin doğrulanması ihtiyacı bulunmamaktadır. Geçiş döneminde raporlama yükümlülüklerine uymayan bir raporlama yükümlüsüne ceza uygulanacaktır. Geçiş döneminde bir Üye Devlet’te yerleşik olan ithalatçılar raporlamayı firmanın kendisi veya dolaylı bir gümrük temsilcisi aracılığıyla yapabilecekken yerleşik olmayan ithalatçılar sadece dolaylı gümrük temsilcisi ile raporlama yapacaklardır.

İlk aşamada karbon kaçağı riski en yüksek ürünlere odaklanılmıştır. Çimento, demir- çelik, alüminyum, gübre, hidrojen ve elektrik sektörlerindeki ürünler kapsam dahiline alınmıştır. SKDM raporlarında ürünlerin emisyonları üretimin yapıldığı ülkelerdeki her bir tesis bazında ayrıştırılarak, üretim süreçleriyle ilişkilendirilerek sistem sınırları belirtilerek hesaplamalar yapılacaktır. İthal edilen elektrik için megawat-saat, diğer ürünler için ton biriminden her bir ürün çeşidinin toplam miktarının beyan edilmesi gerekmektedir. Raporlarda gömülü emisyonların birimi elektrik için megawat-saat elektrik başına ton CO2 eşdeğer emisyonu iken ürünler için her bir ürün türünün tonu başına ton CO2e emisyonu olarak ifade edilecektir. Gömülü emisyonlar hesaplamasına geçiş döneminde doğrudan emisyonlar ve elektrik kullanımından kaynaklı dolaylı emisyonlar dahildir. Üretimin gerçekleştiği ülkede ürünlerin gömülü emisyonları için ödenen karbon fiyatı varsa SKDM raporlarında yer verilmesi gerekmektedir. İthal edilen ürünlerde iade edilme durumu halinde, yetkilendirilmiş SKDM beyan sahibi, iade edilen ürünlere karşılık gelen toplam gömülü emisyon değerleri ayrı olarak “sıfır” değeri belirtilecektir.

Sinerji Çevre olarak SKDM (CBAM) danışmanlığımız kapsamında;

• İhracatı yapılan ürünlerin CN kodları üzerinden kontrolü gerçekleştirilerek SKDM kapsamındaki durumunun tespit edilmesi,
• Kapsama giren ürünlerin basit ya da karmaşık ürün olma durumunu belirlenmesi, tedarikçi ve üreticiler ile iletişim kurarak emisyon verilerinin toplanması,
• Tesis bazında, ürünlerin sistem sınırlarının, üretim süreçlerinin ve üretim hatlarının belirlenmesi,
• Doğrudan emisyonların izleme metodolojisine (ölçüm veya hesaplama temelli) uygun olarak tespit edilmesi,
• Verileri toplayarak uygun metodolojilerle hesaplamaların tamamlanması,
• SKDM Kayıt Sistemi’ne kaydınızın yapılması ve dolaylı gümrük temsilcinizin tayin edilmesi,
• SKDM raporlama şablonun kullanımının öğrenilmesi,
• SKDM’nin işiniz üzerinde orta vadeli etkilerinin tespiti,
• SKDM Geçiş Aşaması ve sonraki dönemlerde düzenlemelerin takibinin sağlanması gibi konularda destek sağlamaktayız.

Sizlerde değişen dünyanın sürdürülebilir ilkelerine uyum sağlamak ve “Gelişen Çevrede Kalıcı Çözümler”in bir parçası olmak için bizlere ulaşabilirsiniz.